PSİKOTEKNİK DEĞERLENDİRMEDE
DAVRANIŞ ANALİZİ
Ruh Sağlığı Açısından Sürücü Davranış Analizinin Amacı
Analiz, sürücünün araba kullanma esnasındaki olumsuz davranışını tespit eder. Nedenlerini ortaya koyar ve çözüm üreterek, bireysel raporlandırma yapılır.
Davranış Analizinde Neler Tespit Edilmeye Çalışılır?
A) Trafikte Öfke Boyutunun Tespit Edilmesi
Trafikte insan davranışı ile ilgili çalışmacılar tarafından kullanılan ve Trafikte Öfke Boyutu diye isimlendirilen muayenede sürücünün,
- Trafikte Sürekli Öfkelenme Hali
- Trafikte Engellendiğinde Öfkelenme
Önündeki araç yeşil ışıkta hareket etmezse, park etmek için hazırlanırken başka biri park ederse, öndeki aracın egzozundan kötü duman çıkarsa, öndeki geniş aracın görüşü engellerse
- Tehlikeli Araç Kullanma
Yol koşullarına göre çok hızlı araba kullanma, arkadaki aracın tamponuna değecek kadar yakın sürme, sürekli şerit değiştirme, çapraz aradan öne geçme, kırmızı ışıkta geçme, hız sınırının üstünde gitme, sağdan geçme
- Trafikte Saygısız Davranma
Araç kullanma biçimine bağırma, kızma, küfretme, korna çalma, sıkıştırma, inatlaşma, hata yapmaya zorlama, silah çekme, gece farlarını kısmama, sürekli uzun farlarını yakma
- Yol Koşullarına Veya Olumsuz Fiziki Koşullarda Öfkelenme
Araç derin çukura girdiğinde, yol yapımı esnasında, öndeki araç çakıl fırlattığında, trafiğin birden sıkıştığında, yolda sürekli tümsekler olduğunda
- Trafikte Yavaşlamak Zorunda Kalındığında Öfkelenme
Caddenin ortasında yavaş yürüyen yaya olduğunda, en sol şeridi işgal eden ve yavaş giden araç olduğunda, önde traktör veya bisiklet olduğunda
- Ortamda Trafik Polisi Olduğunda Öfkelenme
Polis aracı yakından geçerse, bir polis aracı yolun kenarına çekmeyi işaret ettiğinde, gizli noktada trafiği izleyen polis aracını fark etme, radarla hız tespitinde
B) Trafikte İmpulsif olup olmadığının Tespit Etme Değerlendirilmesi (kontrolsüz içinden geldiği gibi isteklerine göre davranma biçimi)
- Trafikte Plansız, Kontrolsüz Davranma
Geleceği dikkate almaksızın o ana göre davranma biçiminin ön planda olması, başlangıçta kaybetmeyi yaşam biçiminin yapılması, şanslıysam mutluyum felsefesine inanılması, zaman kavramına çok bağlı kalınmaması
- Refleks Olarak Davranma
İçinden geldiği gibi dürtüsel davranma, düşünmeden hareket etme, çabuk sıkılma, anlık tepki verme, çabuk inatlaşma, çabuk pes etme, çok gereksiz yorulmaksızın hızlı konuşma, birden hızlanma
- Dikkatsiz Hareket Etme
Düşüncelerin çabuk dağılması, kolay konsantre olunmaması, sabit düşünceli olunması, konuya odaklanmada ana temaya gelmekte zorlanılması, dikkatinin kolayca çelinebilinmesi
C) Psikolojik rahatsızlığının tespit edilmesi
- Depresyon
- Olumsuz Benlik
- Korkular, Fobi, Kaçınmalar
Yalnız kalamamak, yükseklik korkusu, köprüden tünelden geçememek vs.
- Cinsel Kimlik Algı Düzeyi
- Cinsel Sapmalar
- Paranoid, Kıskanç, Aşırı Şüpheci Yapı
- Kişilerarası Duyarsızlık
- Sürekli olarak Beden Yakınması Şikâyeti Belirtme
İnatçı baş ağrısı, migren, yaygın kas ağrıları, tedaviye yanıt vermeyen mide bağırsak şikâyetleri, tikler vs.
- Genellikle Panik Halinde olma
Sıkıntılı, kaygılı, takıntılı düşüncelerle hastalık düzeyinde uğraşma
- Genel olarak İnsanları Sevmeme
İnsanlara düşman gözüyle bakma, hep kötülük gelecek beklentisi ile tetikte durma, sürekli tedirginlik hissetme
D) Kişilik özellikleri
- Kaçıngan Kişilik
İnisiyatif kullanamamak, iddialı olamamak, silik karakter, yolcuların istekleriyle uğraşıp durmak
- Bağımlı Kişilik
Baba ve oğlun sürücü olması, her şeyi babaya veya bağımlı olduğu kişiye sormak, yalnız kalamamak
- Aşırı Kuralcı ve Titiz Kişilik
Koltukların kılıflarının hiç atılmaması, yerlerde gazete kâğıtları sürekli olması, sigara içilmemesi, sürekli uyarması, arabaya bindiğinize pişman etmesi
- Pasif Agresif
Yolcuların sataşmalarına-kavgalarına müdahale etmemesi, müdahale ederse her ikisini de araçtan dışarı atması, kolay kaza yapmaması, yaparsa çok ciddi kaza yapmaya aday olması, bir pire için yorgan yakma karakterde olması
- Kaderci – Telkine Açık Kişilik
Nereye çekersen oraya gitmesi, her yerde mola vermesi, müşteriyi memnun etmeye çalışırken ölçüyü kaçırması, çocukların bile kolayca yönlendirmesi, çocuklara simit, şeker, sakız gibi şeyler alması, hayır diyememesi, iyilik meleği gibi olması, çocukların en çok sevdiği sürücü tipi olması
- Hız Tutkunu, Yarış Meraklısı, İddialı ve Tehlikeli Sürücü Kişiliği
Araba delisi olması, çok sık araba değiştirmesi, arabasını sürekli başkalarının arabaları ile kıyaslama yaparak bıktırırcasına bahsetmesi, araba renklerinin hemen fark edilmesi, karanlıkta bile siyah gözlük kullanması, kendisinden bahsedilmesinden hoşlanması
- Sınır Kişilik
Spor ve tehlike meraklısı, rallici olması, kendine aşırı güvenmesi, intihar ve ölümü tehlike olarak algılamaması, intihar sürüşü yapabilecek karakterde olması
- Psikopat Kişilik
Sürücü belgesi kullanmaması, trafik kurallarına hiç uymaması, zora gelememesi, genellikle ehliyeti olmaması, ehliyetsiz araba kullanması, her sürücüye hata yaptığında küfretmesi, hatta arabadan inip kavgaya tutuşması, genellikle karakolluk olması, trafikte silah çekmesi,
Trafik polisinin kenara çekmesine aldırmayıp gaza basıp çekip gitmesi, trafik cezalarını ödememesi, ödese bile makbuzu trafik polisinin yanında yırtması,
Genellikle sürücülükten çok korumacılık (bodyguardlık) yapması, arabada silah, bıçak ve levye bulundurması ve her zaman ulaşabileceği yerde olması (bu kişilerin arabayı kullanmaktan öte tehlike anında nasıl davranacağı daha önemlidir)
Sürücü Davranış Analizi Nasıl Yapılır?
Analiz, psikoteknik değerlendirme sonrasında yapılır. Sürücü karşılandıktan sonra sessiz, kapalı bir odaya alınıp, mümkünse tok, herhangi bir ilaç almamış, uykusuz ve yorgun olmaması istenir. Cep telefonu kapatılır. Testlerin neleri ölçtüğü, kabaca nasıl değerlendirileceği sözel ve yazılı olarak anlatılır.
Yapılan değerlendirmenin saklı kalacağı, raporlandırmanın sadece uygun olup, olmadığı şeklinde yapılacağı anlatılır. Bu uygulamanın aynı zamanda kendileri için referans niteliğinde olacağı da bildirilir. Önce testleri doldururlar. Ardından testler değerlendirilir, son olarak psikiyatrik görüşmeye alınır. Psikiyatrik görüşmede nihai karar verilir.
